Trí tuệ nhân tạo AI là gì? Lợi ích và tác hại của AI

Lợi ích và tác hại của AI, tức trí tuệ nhân tạo, là một chủ đề đang thu hút sự quan tâm của rất nhiều người trong thời đại công nghệ số đang phát triển vượt bậc. AI đã và đang thay đổi cách chúng ta sống, làm việc và giao tiếp.  Lợi ích mà AI mang lại vô cùng đáng kinh ngạc, giúp chúng ta giải quyết công việc một cách hiệu quả hơn. Tuy nhiên, như mọi xu hướng công nghệ khác, AI cũng đi kèm với những lợi ích và tác hại đáng chú ý. Hãy cùng bắt đầu cuộc hành trình khám phá thế giới của AI và những ảnh hưởng mà nó mang lại cho chúng ta.

Trí tuệ nhân tạo AI là gì?

Trí tuệ nhân tạo (Artificial Intelligence – AI) là một lĩnh vực trong khoa học máy tính mà mục tiêu chính là tạo ra các hệ thống máy tính hoặc máy móc. Có khả năng thực hiện các nhiệm vụ mà trước đây chỉ có thể được thực hiện bởi con người. Mục tiêu của AI là giúp máy tính có khả năng “tư duy” và học hỏi từ dữ liệu để tự động thực hiện các nhiệm vụ, đưa ra quyết định, giải quyết vấn đề, và làm việc một cách hiệu quả và chính xác.

Trong quá trình phát triển AI, người ta đã đưa ra nhiều phương pháp và kỹ thuật khác nhau để tạo ra các hệ thống thông minh. Các phương pháp phổ biến trong AI bao gồm: machine learning, artificial neural networks, natural language processing, computer vision…

Mục tiêu của trí tuệ nhân tạo không chỉ đơn giản là sao chép hoặc mô phỏng các khả năng của con người. Mà còn mở ra những tiềm năng vượt bậc trong việc giải quyết các vấn đề phức tạp và cải thiện chất lượng cuộc sống của con người. Tuy nhiên, cũng có những thách thức và lo ngại về việc sử dụng trí tuệ nhân tạo một cách đúng đắn và bảo đảm an toàn cho xã hội và con người.

Trí tuệ nhân tạo AI có mấy loại?

Có 4 loại bao gồm:

• Công nghệ AI phản ứng (Reactive Machine)

Công nghệ AI phản ứng, hay còn gọi là hệ thống phản ứng đơn giản, là một trong những dạng cơ bản nhất của trí tuệ nhân tạo. Loại AI này không có khả năng lưu trữ thông tin hay học hỏi từ dữ liệu quá khứ. Thay vào đó, nó chỉ đơn thuần thực hiện các nhiệm vụ dựa trên dữ liệu hiện tại mà nó nhận được. Mỗi lần nhận dữ liệu mới, hệ thống sẽ phản ứng theo quy luật cố định đã được lập trước. Điển hình cho công nghệ AI phản ứng là các chương trình chơi cờ, nơi AI có thể tính toán và đưa ra các nước đi dựa trên tình huống hiện tại của bàn cờ mà không cần nhớ các nước đi trước đó.

• Công nghệ AI với bộ nhớ hạn chế

Công nghệ AI với bộ nhớ hạn chế, hay còn gọi là hệ thống có bộ nhớ ngắn hạn, cho phép hệ thống lưu trữ thông tin từ quá khứ và sử dụng thông tin đó để đưa ra quyết định trong tương lai. Tuy nhiên, bộ nhớ của nó có giới hạn, không thể tự học từ dữ liệu quá khứ. Một ví dụ điển hình là các hệ thống trí tuệ nhân tạo trong các trò chơi video, chẳng hạn như các game như AlphaGo, nơi AI có thể học từ vài trận đấu trước để cải thiện hiệu suất trong các trận sau.

• Lý thuyết về trí tuệ nhân tạo

Lý thuyết về trí tuệ nhân tạo là một lĩnh vực nghiên cứu trong AI tập trung vào việc xây dựng các mô hình toán học và thuật toán nhằm mô phỏng các quá trình tư duy của con người. Lĩnh vực này nghiên cứu về việc hiểu và mô tả cách thức con người tư duy, suy nghĩ, học hỏi và giải quyết vấn đề. Điều này giúp cải thiện hiểu biết về trí tuệ con người và áp dụng những kiến thức này vào phát triển các hệ thống trí tuệ nhân tạo hiệu quả hơn.

• Tự nhận thức

Tự nhận thức là một trong những mục tiêu cao cấp và phức tạp nhất của trí tuệ nhân tạo. Nó thể hiện khả năng của một hệ thống AI nhận biết, hiểu và có ý thức về bản thân mình cũng như các tình huống xung quanh. Tính năng này đòi hỏi AI có khả năng xây dựng mô hình tư duy tự thức và có ý thức về sự tồn tại của mình. Tuy nhiên, đây vẫn là một mục tiêu chưa thể đạt được hoàn toàn và đang là đề tài nghiên cứu đầy thú vị trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo.

Ứng dụng cuả AI trong đời sống

Công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) đã và đang chạm đến nhiều lĩnh vực trong đời sống thực tế, mang lại những ứng dụng đáng kể và tạo ra những tiện ích hữu ích cho con người. Dưới đây là một số ví dụ về ứng dụng của AI trong các lĩnh vực khác nhau:

Khoa học và nghiên cứu

• Phân tích dữ liệu khoa học: AI giúp phân tích dữ liệu lớn từ các thí nghiệm và nghiên cứu khoa học để tìm ra mô hình, xu hướng và thông tin quan trọng.
• Dự đoán và mô phỏng: AI được sử dụng để dự đoán các kết quả trong các lĩnh vực như thời tiết, tác động của biến đổi khí hậu, và địa chất học.
• Nghiên cứu dược phẩm: AI hỗ trợ trong tìm kiếm và phát triển các loại thuốc mới, từ khám phá chất hoạt chất đến thử nghiệm trên con người.

Y tế

• Chẩn đoán bệnh: Hệ thống AI có khả năng chẩn đoán các bệnh dựa trên hình ảnh y khoa như chụp X-quang, MRI, hay CT scan.
• Điều phối điều trị: AI có thể phân tích dữ liệu bệnh lý của bệnh nhân và đề xuất phương pháp điều trị hiệu quả nhất.
• Chăm sóc sức khỏe thông minh: Các ứng dụng AI trong thiết bị đeo thông minh và ứng dụng di động giúp theo dõi sức khỏe, đánh giá mức độ hoạt động, và đề xuất các biện pháp cải thiện sức khỏe cá nhân.

Giáo dục

• Học tập cá nhân hóa: AI có thể phân tích kiểu học tập và sở thích của học sinh để đề xuất các nội dung giảng dạy phù hợp. 
• Cải thiện đánh giá và phân loại: AI có thể tự động chấm bài kiểm tra và phân loại học sinh dựa trên thành tích học tập.
• Hỗ trợ giảng dạy: Robot giáo viên và trợ lý giảng dạy thông minh được phát triển nhằm hỗ trợ giáo viên trong việc quản lý lớp học và cung cấp kiến thức.

Sản xuất công nghiệp

• Tự động hóa: Các hệ thống AI được tích hợp vào dây chuyền sản xuất giúp tăng hiệu suất, giảm sai sót và tiết kiệm chi phí nhờ khả năng làm việc liên tục và không cần nghỉ ngơi.
• Quản lý tồn kho và dự báo nhu cầu: AI giúp dự báo nhu cầu của sản phẩm và quản lý tồn kho một cách chính xác, tránh tình trạng thiếu hàng hoặc thừa hàng trong quá trình sản xuất.

Xem thêm

Top đồ chơi lập trình robot tốt nhất cho trẻ

Trẻ em trong thời đại công nghệ số: ảnh hưởng, cơ hội và rủi ro

Lợi ích và tác hại của AI

Lợi ích

• Phát hiện rủi ro

Trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là tài chính và bảo hiểm, việc phát hiện các rủi ro tiềm ẩn có thể là một thách thức lớn. Tuy nhiên, công nghệ trí tuệ nhân tạo có thể giúp phân tích dữ liệu lớn và phát hiện các xu hướng, mô hình và đối tượng có khả năng gây rủi ro. Điều này giúp các doanh nghiệp và tổ chức đưa ra các biện pháp phòng ngừa và quản lý rủi ro một cách hiệu quả hơn, giảm thiểu thiệt hại tiềm tàng và đảm bảo an toàn cho hoạt động kinh doanh.

• Tiết kiệm sức lao động

Trong nhiều quy trình sản xuất công nghiệp và dịch vụ, có nhiều công việc lặp đi lặp lại và đòi hỏi sức lao động lớn. Nhưng với sự phát triển của công nghệ trí tuệ nhân tạo, các hệ thống tự động hóa có khả năng thay thế nhân công trong những công việc đơn giản và lặp lại. Điều này giúp giảm thiểu sự phụ thuộc vào lao động, tiết kiệm chi phí và tăng hiệu suất sản xuất.

• Giúp kích thích sự sáng tạo của con người

AI có thể hỗ trợ con người trong việc tạo ra những ý tưởng mới và sáng tạo hơn. Công nghệ AI có thể phân tích dữ liệu từ nhiều nguồn và cung cấp thông tin cần thiết, giúp con người hiểu rõ hơn về môi trường, thị trường, và xu hướng. Nhờ vào những thông tin này, con người có thể tập trung vào những khía cạnh sáng tạo, đưa ra các giải pháp đột phá và phát triển những ý tưởng mới đáng giá.

• Xóa nhòa khoảng cách ngôn ngữ

Trong thế giới đa văn hóa và đa ngôn ngữ, trí tuệ nhân tạo đã đóng vai trò quan trọng trong việc loại bỏ rào cản ngôn ngữ. Công nghệ dịch máy và xử lý ngôn ngữ tự nhiên giúp dịch và hiểu các ngôn ngữ khác nhau, giúp con người giao tiếp và làm việc với nhau dễ dàng hơn. Điều này hỗ trợ trong thương mại quốc tế, trao đổi kiến thức và nền văn hóa, giúp thế giới trở nên gắn kết hơn.

• Cá nhân hóa dữ liệu người dùng

Trong thế giới số hiện đại, dữ liệu người dùng đã trở thành một tài sản quý giá cho các doanh nghiệp và tổ chức. Sử dụng trí tuệ nhân tạo, họ có thể phân tích và hiểu rõ hơn về các khách hàng và người dùng của họ. Từ đó, họ có thể cung cấp dịch vụ và sản phẩm được cá nhân hóa, đáp ứng nhu cầu và mong muốn riêng của từng người dùng, giúp tăng cường trải nghiệm và sự hài lòng của khách hàng.

Tác hại

• Tốn chi phí: Công nghệ trí tuệ nhân tạo đòi hỏi đầu tư lớn về cơ sở hạ tầng, phần cứng, phần mềm và nhân sự chuyên gia. Điều này gây áp lực lên ngân sách và chi phí của các doanh nghiệp và tổ chức khi triển khai và duy trì các hệ thống AI.
• Tỷ lệ thất nghiệp tăng: Trí tuệ nhân tạo có khả năng thay thế một số công việc truyền thống mà trước đây do con người thực hiện. Điều này dẫn đến lo ngại về việc tỷ lệ thất nghiệp tăng lên trong một số lĩnh vực công việc khi công nghệ AI thay thế con người trong các nhiệm vụ cụ thể.

• Tác động tới tâm lý con người thông qua việc nhân tính hóa máy móc: Trong một số trường hợp, AI được thiết kế với hình dạng và tính cách giống con người, gây ra hiểu lầm về sự tồn tại và tâm lý của con người. Việc nhân tính hóa máy móc có thể tạo ra những tác động tâm lý không mong muốn và gây nên sự nhầm lẫn giữa con người và máy móc.

• Làm con người thiếu sự linh hoạt, phụ thuộc máy móc: Sự phát triển của AI có thể dẫn đến việc con người dựa quá nhiều vào công nghệ, giảm sự linh hoạt và sáng tạo. Điều này có thể làm con người trở nên thiếu khả năng thích ứng với các tình huống phức tạp mà không có sự can thiệp của máy móc. Cho nên người lớn phải giáo dục nhận thức về công nghệ cho trẻ em ngay từ nhỏ.

• Rò rỉ dữ liệu, đe dọa an ninh: Việc sử dụng AI và dữ liệu lớn đòi hỏi sự thu thập và lưu trữ thông tin cá nhân của người dùng. Nếu không có các biện pháp bảo mật mạnh mẽ, thông tin cá nhân có thể bị rò rỉ và đe dọa an ninh thông tin của người dùng.

• Kiểm soát xã hội: Một số người lo ngại rằng việc sử dụng AI trong quy trình quyết định và lĩnh vực quản lý có thể dẫn đến việc kiểm soát quá mức và ảnh hưởng đến tự do cá nhân và quyền lợi của con người. Các hệ thống AI không thể hiểu đầy đủ về con người và có thể dẫn đến việc ra các quyết định không công bằng và không nhân văn.

Kết luận

Trí tuệ nhân tạo đã và đang thúc đẩy cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và hứa hẹn tiềm năng không giới hạn trong tương lai. Tuy nhiên, đối mặt với lợi ích và tác hại của AI ngay trước mắt, chúng ta cần tập trung vào việc sử dụng trí tuệ nhân tạo một cách đúng đắn và có trách nhiệm. Thông qua việc áp dụng công nghệ AI một cách có chủ đích, chúng ta mới có thể khai thác toàn bộ tiềm năng của trí tuệ nhân tạo. Góp phần vào sự tiến bộ và phát triển bền vững của loài người trong tương lai.

FPT AfterSchool (FAS) tổng hợp